ks. Tomasz Rubczewski

O Aniołach

ikona Sobór Archaniołów

Kościoły chrześcijańskie zawsze wierzyły w istnienie duchów anielskich, co znalazło swój wyraz w pierwszym artykule Symbolu Wiary: „Wierzę w jedynego Boga Ojca, Wszechmogącego, stworzyciela nieba i ziemi, rzeczy widzialnych i niewidzialnych”. Również ze słowa Bożego wiemy o świecie niewidzialnym, tj. o aniołach - „…Gdy mię chwaliły wespół gwiazdy poranne i śpiewali wszyscy synowie Boży” , mówi Bóg do Hioba (Hiob 38,7). Apostoł Paweł pisze: „Bo w Nim zostało wszystko stworzone: i to, co w niebiosach, i to, co na ziemi, byty widzialne i niewidzialne, czy to Trony, czy Panowania, czy Zwierzchności, czy Władze” (Kol. 1,16). W Piśmie Świętym już na pierwszych stronicach widzimy wzmianki na temat aniołów. Mowa jest o aniołach światłości (tych, które są sługami Bożymi), jak również o aniołach upadłych (tych, które rezygnując ze światła wybrały ciemność i rezygnując z dobra wybrały zło - „I podniosło się serce twe w piękności twojej, straciłeś mądrość twoją z powodu piękności twej; na ziemie rzuciłem cię, dałem cię przed oblicze królów, żeby cię oglądali” (Ezechiel 28,17) – tak świadczy prorok o ich realnym istnieniu na ziemi.

Nie można więc podważyć autentyczności ich istnienia. Nie ulega jakiejkolwiek wątpliwości, że owe istoty duchowe, niewidzialne ludzkim okiem naprawdę istnieją w świecie. Ich przebywanie wiąże się zaś z czynną działalnością. Każdy z nich (aniołów) posiada jakąś określoną misję i zadanie do spełnienia. Po wypędzeniu pierwszych ludzi z raju, u jego bramy był postawiony Cherubin. Aniołowie objawili się Abrahamowi, prorokowi Eliaszowi, prorokowi Izajaszowi, kapłanowi Zachariaszowi, Marii Pannie, pasterzom z Betlejem, niewiastom niosącym wonności i apostołom. W istocie swej aniołowie są duchami rozumnymi i wolnymi. Bóg, posyła je w celu zwiastowania i wykonania Swej woli. Wobec tego nazywają się one także „Duchami służebnymi”.

Na ten temat pisali i wypowiadali się ojcowie i wielcy teologowie różnych wieków, pozostawiając po sobie bardzo ważną i bogatą spuściznę. Na przykładzie Ewangelii widzimy, że „Anioły”, to istoty duchowe, bezcielesne, które posiadają rozum, intelekt, wolną wolę i są wieczne . Anioły jako istoty pierwsze, duchowe i czyste są zatem świadkami i uczestnikami najwyższej chwały. Dzięki tej posiadanej doskonałości anioły mogą przekazywać to Boskie światło i Bożą wolę dalej ludziom. W przekładzie z hebrajskiego Anioł oznacza wysłannika, a z greckiego – zwiastuna. I tymi, w głównej mierze, słowami określa się ich służenie dla rodu ludzkiego . Najpełniejszy obraz takiego służenia możemy znaleźć w Ewangelii św. Łukasza. Anioł przyniósł Zachariaszowi nowinę o narodzeniu Jana Chrzciciela (Łk. 1,11-20). Anioł zwiastował Przenajświętszej dziewicy Marii narodzenie Zbawiciela (Łk. 1,26-38). Niezliczone zastępy Aniołów wyśpiewywało chwałę narodzenia Chrystusa (Łk. 2,13-14).

Takich miejsc w Ewangelii św. Łukasza jest znacznie więcej. Warto przytoczyć miejsca, w których one występują: - Łk. 16,22 („A stało się, że umarł żebrak, i zaniesiony jest przez aniołów na łono Abrahama”); - Łk. 12,8 i 9 („…Ktokolwiek wyzna mię przed ludźmi, i Syn Człowieczy wyzna go przed aniołami Bożymi. Lecz kto się mnie zaprze przed ludźmi, nie będzie uznany przed aniołami Bożymi”); -Łk. 20,36 („…umrzeć nie mogą, bo są równi aniołom i są dziećmi Bożymi, będąc dziećmi zmartwychwstania”); -Łk. 4,10 („albowiem napisane jest:, „Że aniołom swoim rozkazał o tobie, aby cię strzegli”); -Łk. 24,23 („a nie znalazłszy ciała jego, przyszły, powiadając, że i zjawienie aniołów widziały, którzy mówią, że on żyje”); -Łk. 15,10 („Tak, powiadam wam, radość będzie przed aniołami Bożymi nad jednym grzesznikiem pokutę czyniącym”); -Łk. 2,13 („ I nagle zjawiło się z Aniołem mnóstwo wojska niebieskiego, wielbiąc Boga, i mówiąc”); -Łk. 2,21 („A gdy się spełniło osiem dni, aby obrzezano dzieciątko, nazwano imię jego Jezus, które nazwane było przez Anioła pierwej niż się w łonie poczęło”); -Łk. 1,13 („I rzekł do niego Anioł: Nie bój się Zachariaszu…”); -Łk. 1,19 („a odpowiadając Anioł, rzekł mu: Jam jest Gabriel, który stoję przed Bogiem, a jestem posłany, aby mówić do ciebie, i tę dobrą nowinę tobie zwiastować”); -Łk. 1,26 („W szóstym zaś miesiącu posłany został od Boga Anioł Gabriel do miasta galilejskiego, któremu imię Nazaret”); -Łk. 1,28 („I wszedłszy Anioł do niej, rzekł: Bądź pozdrowiona…”); -Łk. 1,30 („I rzekł jej Anioł: Nie bój się Maryjo, albowiem znalazłaś łaskę u Boga!”); -Łk. 1,34 („Maria zaś rzekła do Anioła:…,”); - Łk. 1,35 („a odpowiadając Anioł, rzekł jej:…”); -Łk. 1,38 („… i odszedł od niej Anioł.”); -Łk. 2,10 („ I rzekł im Anioł: Nie bójcie się; bo oto opowiadam wam wesele wielkie”); -Łk. 22,43 („I ukazał Mu się anioł z nieba, pokrzepiając Go”). -Łk. 1,11 („I ukazał mu się Anioł Pański, stojący po prawej stronie ołtarza kadzenia”); -Łk. 2,9 („I oto Anioł Pański stanął przy nich, a jasność Boża zewsząd ich oświeciła, i zlękli się bojaźnią wielką”); -Łk. 2,15 („I stało się, gdy odeszli od nich aniołowie do nieba, pasterze mówili jeden do drugiego”).

Dzięki św. Łukaszowi możemy dowiedzieć się, że Anioły, jako istoty pierwsze, duchowe i czyste, są świadkami i uczestnikami najwyższej chwały. Dzięki tej posiadanej doskonałości mogą przekazywać Boskie światło i Bożą wolę dalej (na ludzi). Uczestnicząc w świetle niestworzonych i uświęcających energii Bożych czerpią z nich Boskie dobroci, same promieniując Boskim światłem, oświecając wszystkich, którzy są niżej od nich. Anioły są więc święte, ale nie dlatego, że ich natura jest święta, lecz dlatego, że uczestniczą w świetle życiodajnych i uświęcających Bożych energii. Źródłem świętości jest tylko Bóg . Będąc więc naturalnymi pośrednikami pomiędzy Bogiem i ludźmi są one najbardziej godne miana Aniołów.

O przyczynie ich stworzenia św. Grzegorz Teolog mówi: „Nieskończona dobroć i miłość Boża, nie była wystarczająco zadowolona z oglądania siebie samej, potrzebowała, żeby to dobro rozprzestrzeniło się, szło coraz dalej i dalej, żeby liczba obdarzonych dobrodziejstwami była większa, to też Bóg, jako pierwszych kształtuje anielskie i niebiańskie siły”. Myśl Boża stała się więc dziełem, które wypełnione słowem zostało stworzone przez Ducha. Bóg wylał swoją nieskończoną dobroć, tworząc pierwsze istoty duchowe – Anioły. One przebywają w jedności z Bogiem, wypełniając powierzone im służenie. Bóg nieustannie oświeca i wspomaga je swoją Bożą światłością, czyniąc je odblaskiem swojej światłości i nośnikami swojej łaski. Jest ich nauczycielem, wychowawcą i uświęceniem w poznaniu prawdy.

Anioły mają za zadanie wychwalać Boga oraz Mu służyć, przez co służą również ludziom. Tradycja cerkiewna uczy nas również, że każdemu człowiekowi Bóg przydziela Anioła Stróża, który przez całe życie danej osoby wykorzystuje różne środki dla chronienia jej od zła. Wyraźnie podkreśla to król Dawid: „Bo swoim aniołom dał rozkaz o tobie, aby cię strzegli na wszystkich twych drogach” (Ps 90, 11). Istnieje także przekonanie, że anioły nawet po śmierci człowieka nie odstępują jego duszy, odprowadzają ją do życia zagrobowego. Dowodem są słowa z Ewangelii św. Łukasza (16,22). Anioł utwierdza w wierze, skłania ku dobrym uczynkom, ochrania od wszelkiego zła, zarówno duszę jak i ciało człowieka. On także kieruje i wznosi nasze modlitwy do Boga. One są dla nas pomocą i drogowskazem w poznaniu prawdy. Służą Bogu w Jego opatrznej działalności, którą otacza wszystkich ludzi. Bóg, bowiem nieustannie działa i troszczy się o stworzenie pomagając mu i kierując nim. Każdy z nich otrzymał po pewnym skrawku wszechświata, który nadzoruje, w którym działa, bądź też ma konkretną misję do spełnienia.

Szczególnym przedmiotem żywego uczestnictwa w Opatrzności Bożej w świecie są dla aniołów ludzie. Ich służba może odnosić się do ogółu ludzkości lub do danego narodu, a nawet do poszczególnych grup albo jednostek. Ten rodzaj służenia wyraźnie widzimy w Księdze Proroka Daniela (10, 13-21). Ukazany jest w niej obraz aniołów – książąt, przyznanych przez samego Boga wszystkim narodom. O tym, że zostały one przeznaczone dla zbawienia ludzkości świadczy również apostoł Paweł: „Czyż nie są one wszystkie duchami przeznaczonymi do usług, posłanymi na pomoc tym, którzy mają posiąść zbawienie?” (Hebr 1, 14). Życie aniołów jest więc pełne nieustannej działalności.

Równolegle z wyżej opisanymi ich działaniami, w ich życiu zajmuje miejsce również modlitwa. Anioły wychwalają w pieśniach Boga, składają Mu pokłony, a także zanoszą prośby za ludzi. Świadectwo temu daje apostoł Jan w Objawieniu, które dane mu było przez Boga: „A wszystkie anioły stanęły wokół tronu i starców i czworga zwierząt i na oblicza swe padły przed tronem i pokłon oddały Bogu” (Ap 7, 11). W życiu aniołów ma miejsce także radość. Anioły wielce cieszyły się i radowały przy stworzeniu świata:, „Gdy (stworzone) były gwiazdy, chórem radośnie się odezwały i okrzyk wydali wszyscy synowie Boży” (Hiob 38,7). Wielka radość ich była przy narodzinach na ziemi Wcielonego Jezusa Chrystusa: „I nagle przyłączyło się do anioła mnóstwo zastępów niebieskich, które wielbiły Boga słowami: „Chwała Bogu na wysokościach a na ziemi pokój ludziom Jego upodobania” (Łk, 2,13-14). Anioły radują się także przy zbawieniu każdej grzesznej duszy: „Tak samo, powiadam wam, radość powstaje u aniołów Bożych z jednego grzesznika, który się nawraca” (Łk, 15, 10).

Wśród aniołów istnieje także hierarchia niebiańska. Naukę o niej rozwinął Pseudo Dionizy Areopagita. Według niego hierarchia anielska składa się z dziewięciu chórów podzielonych na trzy zastępy. Podział ten przedstawia się następująco: Pozycję Aniołów określają trzy hierarchie: wyższa, średnia, i niższa; na każdą z nich składają się trzy rangi. pierwsza hierarchia: Serafiny Cherubiny Trony druga hierarchia: Panowania Moce Władze trzecia hierarchia: Zwierzchności Archanioły Anioły.

Najbliższe Trójcy Przenajświętszej są sześcioskrzydłe Serafiny – Płomienne, Ogniste (Iz. 6,2). Płoną one miłością ku Bogu i pobudzają do niej innych. Po Serafinach są Cherubiny posiadające wiele oczu ( Rdz.3,24). Ich imię oznacza: „wylanie najwyższej mądrości, oświecenie”, ponieważ poprzez te istoty, jaśniejące światłem poznania Boga i rozumienia Bożych tajemnic, zsyłane są najwyższa mądrość i oświecenie w celu prawdziwego poznania Boga. Po Cherubinach stoją przed Bogiem Trony, noszące Boga dzięki danej im łasce służenia (zob. Kol. 1,16), w sposób tajemniczy i niepojęty, służą one Bożej sprawiedliwości.

Na środkową hierarchię anielską składają się trzy rangi: Panowania, Moce i Władze. Panowania (por. 1 Kol. 1,16) sprawują władzę nad następnymi rangami Aniołów. Pouczają przydzielonych im przez Boga władców, by ci mądrze sprawowali swe rządy. Panowania uczą panować nad uczuciami, poskramiać grzeszne pożądliwości, panować nad swoją wolą, zwyciężyć pokusy. Moce (por. I Piotra 3,22) spełniają wolę Boga. To one dokonują cudów i zsyłają łaskę dokonywania cudów i przewidywania, jasnowidzenia Bożym wybrańcom. Moce pomagają ludziom w zachowaniu posłuszeństwa, umacniają w cierpliwości, obdarzają duchową mocą i męstwem. Władze (I P. 3,22; Kol. 1,16) posiadają władzę poskramiania mocy diabła. Chronią ludzi przed diabelskimi pokusami, umacniają ludzi oddanych Bogu, strzegą ich, pomagają ludziom w walce ze złymi myślami.

Hierarchię niższą stanowią trzy rangi: Zwierzchność, Archaniołowie i Aniołowie. Zwierzchność (por. Kol. 1,16), sprawują władzę nad niższymi Aniołami, kierując ich ku spełnianiu Bożych poleceń. Otrzymały polecenie kierowania wszechświatem, chronienia krajów, ludów, plemion. Zwierzchności uczą ludzi oddawać każdemu należną cześć, pouczają tych , którzy sprawują władzę , by spełniali należne obowiązki nie dla osobistej sławy i korzyści , ale dla chwały Bożej i pożytku bliźnich. Archaniołowie ( I Tes. 4,16), głoszą dobrą wieść o tym, co wielkie i przesławne, odsłaniają tajemnice wiary, proroctwa i rozumienie Bożej woli, umacniają w ludziach świętą wiarę, oświecając ich umysły światłem Świętej Ewangelii. Aniołowie ( por. I Piotra. 3,22), są najbliżej ludzi. Obwieszczają Boże zamiary, pouczają ludzi, by żyli w sposób cnotliwy i święty. Chronią wierzących od upadku, pomagają powstać tym, którzy upadli, nigdy nie pozostawiają nas, a zawsze gotowi są pomóc, jeśli tylko tego zapragniemy.

Wszystkie rangi sił niebieskich ze względu na istotę swej służby noszą ogólną nazwę Aniołów. Bóg objawia swą wolę Aniołom wyższym, a one kolejno przekazują wieść o niej pozostałym Aniołom. Jak widać Pseudo Dionizy wszystkie byty subtelne niebiańskie podzielił na trzy hierarchiczne stopnie, gdzie każdy zawiera po trzy chóry.

W Piśmie Św., niektórzy wyżsi Aniołowie posiadają własne imiona. Dwa imiona są w księgach kanonicznych są to: Michał - „któż jako Bóg”-(Dan. 10,13; 12,1; Judy w.9; Apok. 12,7-8), Gabriel - „mąż Boży“ -(Dan. 8,16; 9,21; Łuk. 1,19,26). Cztery imiona znamy z ksiąg niekanonicznych, a mianowicie: Rafael – „pomoc Boża” – (Tob. 3,16; 12,12-15); Uriel – „ogień Boży” ( 3 Ezdrasza 4,1; 5,20); Sałafiel – „modlitwa do Boga”, (3 Ezdr. 5,16); Jeremiel – „wysokość Boża” (3 Ezdr. 4,36). Oprócz tego tradycja mówi o imionach jeszcze dwóch aniołów: Jegudiel – „chwała Boża” i Warachiel – „błogosławieństwo Boże” .

Św. Łukasz bardzo mocno poszerza naszą o wiedzę o tych bezcielesnych istotach. Wspomina o nich w swej Ewangelii w bardzo wielu miejscach. Mówi nam o misji archanioła Gabriela, o niezliczonym wojsku anielskim, które nieustannie wychwala Pana, o roli anioła stróża, który towarzyszy człowiekowi nawet po śmierci. Ten obraz, biorąc pod uwagę wielowiekową tradycję całej Cerkwi, daje nam pewne przeświadczenie, jak ważne jest ich służenie całej ludzkości: „i na a na ziemi pokój ludziom Jego upodobania” (Łk. 2,13-14). Anioły radują się także przy zbawieniu każdej grzesznej duszy: „Tak samo, powiadam wam, radość powstaje u aniołów Bożych z jednego grzesznika, który się nawraca” (Łk. 15, 10).